Μπαλζάκ, Ονορέ ντε-

(Honore de Balzac, Τουρ 1799 – Παρίσι 1850). Γάλλος μυθιστοριογράφος. Ένα τεράστιο σώμα, ένα κεφάλι μεγάλο, πόδια πολύ μικρά, χέρια πολύ κοντά: αυτός ο γιγάντιος και άμορφος άνθρωπος έγραψε, μέσα σε είκοσι χρόνια, κάπου ενενήντα μυθιστορήματα, δουλεύοντας δώδεκα ώρες το εικοσιτετράωρο και βρίσκοντας συγχρόνως και τον καιρό –πάνω από έξι ώρες το εικοσιτετράωρο– να συμμετέχει και στην κοσμική ζωή και να ασχολείται με τις υποθέσεις εκείνες που κυνηγούσε σε όλη του τη ζωή ελπίζοντας να πλουτίσει, οι οποίες όμως, αντίθετα, τον φόρτωναν χρέη. Τα παιδικά και νεανικά του χρόνια υπήρξαν σκληρά, με μια μητέρα που σχεδόν τον μισούσε. Είκοσι ετών πήγε στο Παρίσι, αφού σπούδασε νομικά και εργάστηκε ως βοηθός συμβολαιογράφου, ανήγγειλε στους γονείς του ότι θέλει να ασχοληθεί αποκλειστικά με τη λογοτεχνία και τους πρότεινε δύο χρόνια «δοκιμής», κατά τα οποία θα τον συντηρούσαν: αν αποτύγχανε, θα έπαυε να γράφει. Από το 1819 έως το 1821, πάντοτε πεινώντας, έγραφε μανιωδώς μετριότατα πράγματα· τη στιγμή όμως που η προσπάθειά του αυτή φαινόταν πως θα κατέληγε σε αποτυχία, άρχισε να γράφει –με ψευδώνυμο– λαϊκά μυθιστορήματα, κι έτσι άρχισε να κερδίζει το ψωμί του. Το 1829 δημοσίευσε το πρώτο έργο με το πραγματικό του όνομα: Ο τελευταίος Σουάνος ή η Βρετάνη το 1799. Ακολούθησαν το 1830 οι Σκηνές μιας ιδιωτικής ζωής, τόμος διηγημάτων που αποτελούν το σπέρμα της μελλοντικής Ανθρώπινης Κωμωδίας, και το 1831 Το μαγικό δέρμα. Από τότε αρχίζει μια διαδοχική σειρά από όλο και μεγαλύτερες επιτυχίες του. Και έφτασε έτσι στην πληρότητα της ζωής του: θύελλα εργασίας, μυθιστορημάτων, ερώτων, σνομπισμού, ταξιδιών, καταστροφικών κερδοσκοπικών επιχειρήσεων, που θα διαρκέσει είκοσι χρόνια και τελικά θα τον σκοτώσει. Φορούσε ένα μεγάλο άσπρο χιτώνα, καθόταν στο τραπεζάκι του, έγραφε και έπινε καφέδες από τα μεσάνυχτα έως το μεσημέρι. Έτσι γεννήθηκαν, το ένα μετά το άλλο, τα μυθιστορήματα με τα οποία προσπαθούσε να πληρώνει τα χρέη του· μέσα σ’ αυτόν τον δημιουργικό πυρετό βγήκε η περιγραφή και η τεράστια λεπτομερειακή ανάλυση της αστικής Γαλλίας μετά την επανάσταση του 1830. Η ανθρώπινη κωμωδία ήταν ο γενικός και ενδεικτικός για το περιεχόμενο τίτλος, που θέλησε να βάλει ο Μ. στο έργο του. Το 1845 ο συγγραφέας έκανε μια αναδιάταξη του υλικού του σύμφωνα με σχέδιο, στο οποίο περιέλαβε τόσο τα δημοσιευμένα ήδη βιβλία του, όσο και εκείνα που επρόκειτο να γράψει: Ο κύκλος – με ήρωες ορισμένα πρόσωπα, που επανέρχονται, σε πολλά μυθιστορήματα, σε διάφορες στιγμές της ζωής τους – πρόβλεπε 135 μυθιστορήματα, από τα οποία 85 ήταν τελειωμένα την εποχή εκείνη και 50 σχεδιασμένα ή προσχεδιασμένα. Ο Μ. κατόρθωσε μέχρι το τέλος της ζωής του να γράψει συνολικά 91, που διαιρούνται στα τρία μεγάλα μέρη της Κωμωδίας: Μελέτες ηθών, Φιλοσοφικές μελέτες, Αναλυτικές μελέτες. Το πρώτο μέρος υποδιαιρείται πάλι σε Σκηνές του ιδιωτικού βίου, Σκηνές προς επαρχιακής ζωής, Σκηνές του πολιτικού βίου, Σκηνές της ζωής στην ύπαιθρο. Εκτός από αυτά, έχει αφήσει κείμενα λογοτεχνικής κριτικής, μια ευρύτατη δημοσιογραφική παραγωγή, θεατρικά έργα, τα οποία είναι καρπός του μεγάλου πάθους του, που διαψεύστηκε, για το θέατρο, από τα οποία μόνο μια κωμωδία άντεξε στο πέρασμα του χρόνου: Μερκαντέ ο ραδιούργος (1840). Εκτός από την Κωμωδία, έγραψε και άλλα βιβλία, όπως τα Φαιδρά διηγήματα, 30 διηγήματα, δημοσιευμένα από το 1832, έως το 1837, γραμμένα με πρότυπο γλώσσας και ύφους τον Ραμπελέ. Τον Μάρτιο του 1850 ο Μ. παντρεύτηκε στην Ουκρανία, κατάληξη ενός έρωτα που κράτησε 18 χρόνια, την Πολωνίδα κόμισσα Εβελίνα Χάνσκα, στην οποία είχε απευθύνει τα περίφημα Γράμματα στην ξένη. Τον Μάιο, ύστερα από ένα αργότατο ταξίδι, εξαιτίας της ήδη κακής κατάστασης της υγείας του, έφτασε στο Παρίσι. Τον Ιούλιο έπεσε στο κρεβάτι, υποφέροντας φρικτά από τους πόνους και λίγο αργότερα πέθανε. Ο Μ. άφησε στον αστικό κόσμο έναν καθρέφτη, όπου μπορούσε να βλέπει τον εαυτό του μέχρι και την παραμικρή ρυτίδα της φυσιογνωμίας του, και στον σύγχρονο ρεαλισμό παρέδωσε τη ληξιαρχική πράξη της γέννησής του: το παράδειγμα χαρακτηριστικής αναπαράστασης της πραγματικότητας. Ο Μ. ήταν στις πολιτικές του απόψεις βασιλόφρων – υπέρ των Βουρβώνων – και περιφρονούσε βαθύτατα τους αστούς, την αστική τάξη, η οποία κάθε μέρα και περισσότερο δέσποζε στη Γαλλία. Όμως, σ’ αυτήν την τάξη, που τόσο την περιφρονούσε, ανήκε και ο ίδιος. Στο πείσμα της αριστοκρατικής του μανίας, κι επειδή τη γνώρισε «από τα μέσα», αναπαρέστησε τόσο καλά την αστική τάξη, αναλύοντας όλα τα κίνητρα της ψυχής της και των συμφερόντων της, που καθόριζαν τη συμπεριφορά και τα πάθη της. Τους αστούς εκείνους, τους εργατικούς και ραδιούργους, τους δουλοπρεπείς και εγωιστές, τους διψασμένους για χρήμα και εξουσία, τους ζωγράφισε, μέσα από την περιγραφή της υλικής τους ύπαρξης και της συναισθηματικής τους ζωής, μέσα από την περιγραφή του περιβάλλοντος όπου ζουν, αναλύοντας τις ηθικές τους συνήθειες, μέσα από τις φυσικές εκδηλώσεις των συγκεκριμένων ιδιομορφιών τους, μέσα από όλες τις πράξεις με τις οποίες αποκαλύπτεται ένα άτομο και κάνει την τύχη του ή καταστρέφεται. Και διακρίνει άριστα τις διάφορες κοινωνικές ομάδες· για να δείξει καθαρότατα την πραγματικότητα και να εισδύσει έως τα βάθη της, δημιουργεί τα τυπικά, τα χαρακτηριστικά εκείνα άτομα της πλούσιας αστικής τάξης, των μικροαστών εμπόρων, του λαού και της αριστοκρατίας, των χωρικών και των γραφειοκρατών. Βιβλία όπως Ο Παπάς της Τουρ (1832). Ο συνταγματάρχης Σαμπέρ (1832), Ο αγροτικός γιατρός (1833), Ιστορία του μεγαλείου και της παρακμής του Καίσαρα Μπιροττό (1838), Οι φτωχοί συγγενείς (1847), Οι χωρικοί (1855), είναι τέλειοι πίνακες και προπάντων αληθινές αναπαραστάσεις της ζωής μιας εποχής, ειδωμένης μέσα από ακριβείς κοινωνικές τομές. Στο ανώτατο σημείο της εκφραστικής του δύναμης φτάνει ο Μ., όταν αναλύει τα μεγάλα πρότυπα των ανθρώπινων παθών. Από τη ρώμη της συνθετικής του φαντασίας γεννιούνται πρόσωπα με εξαιρετικά έντονη ζωή: η φρικτή και κατά κάποιο τρόπο ηρωική φιλαργυρία του γερο-Γκραντέ – στην Ευγενία Γκραντέ (1834) – που τα τελευταία του λόγια προς την κόρη του, την κληρονόμο της περιουσίας του, είναι: «θα μου δώσεις λογαριασμό για όλα, εκεί κάτω»· η μανιακή πατρική αγάπη του γέρο-Γκοριό – στον Γκοριό (1835) – για τις κόρες του που τον εκμεταλλεύονται· φωπα που με τις διαστάσεις τους δίνουν το μέτρο ενός κόσμου βρώμικου αλλά γεμάτου ζωτική δύναμη, και το μέτρο του δημιουργού τους καθώς συνθέτουν τις δυο κύριες πηγές της συγγραφικής δραστηριότητας του Μ.: την ικανότητα να εκφράζει την ιστορικο-κοινωνική αλήθεια του καιρού του, το πάθος και τη φλόγα του οραματιστή, με τα οποία αντιμετώπιζε τα θέματά του, που βάζουν τη σφραγίδα τους σε ένα ύφος συχνά είναι πληθωρικό, γραφικό, χωρίς μέτρο. Προσωπογραφία του Γάλλου μυθιστοριογράφου Ονορέ ντε Μπαλζάκ. Αυτόγραφο του Ονορέ ντε Μπαλζάκ στην προμετωπίδα του «Γκοριό» (1835).